Κι όμως οι πεταλούδες δεν φοβούνται τα…αεροπλάνα!

Μπορεί οι συνθήκες διαβίωσης των πεταλούδων μέσα σε ένα αεροδρόμιο να δείχνουν αφιλόξενες, αλλά ερευνητές αποδεικνύουν το αντίθετο καταγράφοντας μέσα στο “Μακεδονία”περισσότερα είδη από όσα φαντάζονταν.

Η πεταλούδα Ιφεικλίδης (Iphiclides podalirius) αλλά και πολλές άλλες αισθάνονται σαν στο σπίτι τους ανάμεσα στους απέραντους διαδρόμους από άσφαλτο όπου τροχοδρομούν τα αεροπλάνα και τους αεροσταθμούς σε ένα από τα πολυσύχναστα αεροδρόμια της χώρας μας, το «Μακεδονία» στη Θεσσαλονίκη.

Τα έντομα έχοντας ξεπεράσει τον θόρυβο, την αποκρουστική μυρωδιά της κηροζίνης, την κίνηση – όλα όσα μια πεταλούδα φαίνεται να μισεί – έχουν πλέον επανακτήσει για τα καλά μέρος του φυσικού περιβάλλοντος που χάθηκε κατά την ανάπτυξη του αεροδρομίου πριν από δεκαετίες. Και φαίνεται να το έχουν καταφέρει σε ικανοποιητικό βαθμό, αφού σύμφωνα με τον ερευνητή Δασικής Εντομολογίας στο Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ, κ. Δημήτρη Αβτζή, οι μέχρι τώρα δειγματοληψίες ενός και μόνο έτους αναδεικνύουν την παρουσία στον χώρο του αεροδρομίου περισσότερων ειδών πεταλούδας από όσα αρχικά ίσως εκείνος φανταζόταν.

«Στην περιοχή του αεροδρομίου “Μακεδονία” έχουμε μέχρι στιγμής καταγράψει περισσότερα από 10 είδη πεταλούδας με διαφορετικές συχνότητες το κάθε ένα, και είναι σχεδόν σίγουρο ότι με τη συνέχιση των δειγματοληψιών ο αριθμός των ειδών θα αυξηθεί ακόμη περισσότερο. Έτσι λοιπόν, παρά το ότι οι συνθήκες μέσα σε αυτό το ανθρωπογενές περιβάλλον μπορεί αρχικά να φαίνονται αντίξοες, τα έντομα έχουν βρει εκείνα τα μικροπεριβάλλοντα που επιτρέπουν την επιβίωση και την ανάπτυξη τους», εξηγεί ο ίδιος, λύνοντάς μου την απορία ότι τα προωθητικά αέρια των αεροσκαφών δεν επηρεάζουν τα έντομα (αφού σε ένα αεροδρόμιο δεν είναι μόνο οι αεροδιάδρομοι αλλά και ο χώρος που περιβάλλει τους αεροδιαδρόμους, όπου και διεξάγεται αυτή η έρευνα) και συμπληρώνοντας πως μέσα στα αεροδρόμια στα πρώιμα στάδια οι πεταλούδες (κάμπιες) τρέφονται με ποώδη φυτά ενώ τα ενήλικα άτομα (πεταλούδες) τρέφονται κυρίως με νέκταρ ανθών.

Σύμφωνα με τον Έλληνα ερευνητή, οι πεταλούδες και οι νυχτοπεταλούδες αποτελούν σημαντικούς δείκτες της βιοποικιλότητας και της κατάστασης ενός φυσικού περιβάλλοντος, αφού είναι εύθραυστες και αντιδρούν πολύ γρήγορα στις περιβαλλοντικές αλλαγές. Επομένως, ο αγώνας τους για επιβίωση είναι μια σοβαρή προειδοποίηση για την υποβάθμιση του περιβάλλοντος και του πλανήτη γενικότερα.

«Η μελέτη της βιοποικιλότητας των πεταλούδων αλλά και γενικότερα των εντόμων είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς λόγω της βιολογίας τους και της άμεσης εξάρτησης τους από το περιβάλλον και τις συνθήκες που επικρατούν, είναι σε θέση να ανταποκρίνονται ακόμη και σε ανεπαίσθητες μεταβολές της ποιότητας περιβαλλοντικών παραγόντων. Έτσι μπορούν να αποτελέσουν τους βιοδείκτες εκείνους βάσει των οποίων μπορεί να εκτιμηθεί η ποιότητα των πάρκων και των περιοχών πρασίνου εντός των πόλεων», λέει ο ίδιος.

Οι πεταλούδες των αεροδρομίων

Πολλές πεταλούδες συνδέονται στενά με συγκεκριμένα φυτά και ενδιαιτήματα. Έτσι, μια αύξηση ή μείωση της παρουσίας τους είναι ένα σημάδι της μεταβαλλόμενης ποιότητας ενός τόπου και του αντίκτυπου αυτής της αλλαγής στην πανίδα.

Ο Δρ. Αβτζής μαζί με άλλους ερευνητές, από πέρσι και μέχρι τις αρχές του 2025 «τρέχουν» με ανάθεση από την NERCO – Ν. Χλύκας & Συνεργάτες Α.Ε., ένα πρόγραμμα  με τίτλο: “Παρακολούθηση (monitoring) χερσαίας βιοποικιλότητας στα αεροδρόμια Θεσσαλονίκης «Μακεδονία» και Καβάλας «Μέγας Αλέξανδρος»”, το οποίο υλοποιείται για λογαριασμό της FRAPORT Regional airports of Greece management Company S.A. και συγκεκριμένα σε συνεργασία με την ομάδα “Διαχείρισης Απειλών Άγριας Ζωής” της εταιρείας, στο πλαίσιο της στρατηγικής της για την προστασία της βιοποικιλότητας στα 14 περιφερειακά αεροδρόμια.

«Σε αυτό το πλαίσιο συνεργασίας και όσον αφορά στα έντομα που διαβιούν στο αεροδρόμιο της Θεσσαλονίκης, μελετάμε και καταγράφουμε τα διάφορα είδη λεπιδοπτέρων (πεταλούδες) και τους πληθυσμούς τους, σε συγκεκριμένες θέσεις εντός του χώρου του», λέει ο ερευνητής, σύμφωνα με τον οποίο, η καταγραφή γίνεται με την εκτέλεση τροποιημένων διαδρομών Pollard, δηλαδή σε κάθε μία από τις περιοχές του αεροδρομίου και για συγκεκριμένη διάρκεια, καταγράφονται τα είδη και ο αριθμός των ατόμων που εντοπίζονται εκεί. Στόχος είναι η συνεχής καταγραφή καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους ώστε να υπάρχει πλήρης ποσοτική και ποιοτική αποτύπωση των κοινοτήτων των πεταλούδων που εμφανίζονται εκεί, καθώς πολλά είδη δείχνουν έντονη περιοδικότητα στην εμφάνιση, δηλαδή παρουσιάζονται σε πολύ συγκεκριμένες περιόδους κάθε έτους.

«Αρχικός στόχος είναι η εκτίμηση της βιοποικιλότητας αυτής της συγκεκριμένης ομάδας εντόμων σε αυτές τις θέσεις, ενώ στη συνέχεια θέλουμε να προτείνουμε τα διαχειριστικά εκείνα μέτρα που θα μπορούσαν να συμβάλλουν θετικά στην διατήρηση αλλά και ενδυνάμωση της παρουσίας τους εντός του αεροδρομίου», λέει ο Δρ. Αβτζής, εκτιμώντας πως είναι ακόμη πολύ νωρίς για τέτοια μέτρα: «Μετά την αναγνώριση και την καταγραφή των ειδών πεταλούδας, θα προτείνουμε διαχειριστικά μέτρα όπως, για παράδειγμα, τη φύτευση συγκεκριμένων ειδών φυτών-ξενιστών που προτιμούν τα είδη πεταλούδας που υπάρχουν ήδη στο χώρο του αεροδρομίου ή την εξάλειψη πιθανών παραγόντων που δρουν αρνητικά στην παρουσία τους, ώστε να συμβάλλουμε θετικά όχι μόνο στη διατήρηση των ειδών αλλά όσο είναι δυνατόν και στην ενίσχυση των πληθυσμών τους», καταλήγει ο Δρ. Αβτζής.

«Πρόκειται για ένα πρόγραμμα που υλοποιείται για πρώτη φορά στην Ελλάδα και που μέχρι στιγμής έχει πολύ θετική ανταπόκριση», τονίζει.

Καταγραφή εντόμων σε αστικά περιβάλλοντα

Σύμφωνα με τον Έλληνα επιστήμονα, παρόμοιες μελέτες σε αεροδρόμια δεν έχουν γίνει μέχρι στιγμής πουθενά αλλού στην Ευρώπη και γενικά οι έρευνες για την παρουσία πεταλούδων σε αστικό / ανθρωπογενές περιβάλλον είναι πολύ λίγες. Ωστόσο ο ίδιος και η ομάδα του διαθέτουν από το παρελθόν την ανάλογη ερευνητική εμπειρία καταγραφής εντόμων και συγκεκριμένα πεταλούδων σε αστικό περιβάλλον.

«Κατά την περίοδο της συνεργασίας μου με το Τμήμα Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ, φοιτήτριες στο πλαίσιο της πτυχιακής τους εργασίας μελέτησαν τις  πεταλούδες που ζουν σε 12 πάρκα της Θεσσαλονίκης (εντός του δημοτικού διαμερίσματος Θεσσαλονίκης και στο δημοτικό διαμέρισμα Παύλου Μελά) προκειμένου να τις χρησιμοποιήσουν ως δείκτες ποιότητας του αστικού πρασίνου. Σε συνολικά έξι περιοχές πρασίνου που εξετάστηκαν σε κάθε δήμο, εντοπίστηκαν περισσότερα από 19 (στον δήμο Θεσσαλονίκης) και 13 (στον δήμο Παύλου Μελά) είδη λεπιδόπτερων, με διαφορετικά επίπεδα πληθυσμού και συχνότητας κάθε είδους. Στη συνέχεια σε συνεργασία με το τμήμα Βιολογίας προχωρήσαμε ακόμη πιο συστηματικά αυτή τη δουλειά με μια πτυχιακή και με μια μεταπτυχιακή εργασία», περιγράφει ο ίδιος.

Η ενδελεχής έρευνα που διεξήχθη στο πλαίσιο της πτυχιακής διατριβής αφορούσε την καταγραφή των ειδών, της αφθονίας τους, αλλά και του ύψους πτήσης κάθε είδους λεπιδοπτέρου κατά τη διάρκεια ενός έτους σε περιοχές πρασίνου εντός του Πανεπιστημιακού campus του ΑΠΘ. Από αυτή τη συνεργασία με το Τμήμα Βιολογίας προέκυψαν στοιχεία τα οποία στο άμεσο μέλλον θα συμπεριληφθούν σε μια επιστημονική δημοσίευση.

ΠΗΓΗ: dikaiologitika.gr